جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اقناع، فرایندی ارتباطی است که هدف اساسی آن، انتقال محتوا با تأثیر گذاری بر مخاطب است. بر اساس تعاریف، تبیین‌ها و شیوه‌های اقناعی موجود که برخاسته از دنیای غرب است و بر اساس اعتراف برخی از اندیشمندان عرصه ارتباطات، تأثیر گذاری اقناعی در وضعیتی تحمیلی و با فریب اقناعی حاصل می‌شود. بنابراین اصل موضوع، نیازمند باز تعریف دقیق در ساحت آیات قرآن با رهیافتی درون دینی است و به علت میان رشته‌ای بودن آن با روی آوردی ارتباطی، تفسیری و کلامی به تحلیل آموزه‌ها و گزاره‌های قرآن پرداخته شد. فصل اول به کلیات اختصاص داده شد و در فصل دوم، اقناع در دانش ارتباطات بررسی شد. در فصل سوم، موضوع، از سه جهت واژه‌های مرتبط، ماجراها‌ی قرآنی و تعامل اقناع با آزادی اندیشه ارزیابی شد در واژه هایی نظیر تبلیغ، دعوت و نینات که قرابت معنایی زیادی با اقناع دارد، محور آزادی اندیشه لحاظ شده بود. هم چنین می توان مهر تایید قرآن درباره اقناع را از ماجراهای قرآنی مرتبط استنباط نمود. خود موضوع آزادی اندیشه به صورت مستقیم و بر اساس آیات قرآن مورد ارزیابی قرار گرفت که آیات قرآن بر آن تاکید دارند. فصل چهارم به ضابطه‌های قرآنی اقناع اختصاص داد ه شد و سه ضابطه از آیات به دست آمد؛ اقناع بر اساس آزادی اندیشه انسانی و اقناع بر اساس ابزار مشروع و مجوز تکرار فرایند اقناع باز هم بر محور آزادی اندیشه. در مجموع؛ نگاه قرآن به اقناع اندیشه، نگاهی باز با محوریت کرامت و آزادی اندیشه انسانی است و با فریب اقناعی تفاوت ماهوی دارد. واژگان کلیدی: اقناع، آزادی اندیشه، تبلیغ، دعوت، استخدام وسیله، قرآن کریم.

هدف از این تحقیق تبیین ایجاز حذف و بررسی اسلوب های آن در کلام الهی است. سخنور بلیغ با حذف در کلام خویش، تاثیر شگرفی در فهم معنا و انتقال پیام به مخاطب دارد و مقصود و غرض خویش را زیباتر و پر جاذبه تر می کند. حذف و تعیین نوع محذوف و تقدیر کلام در آیات قرآن کریم یکی از بحث برانگیزترین مسائل میان مفسران است.در فصل نخست مقدمه، اهمیت، هدف، پیشینه، روش و سوال های تحقیق و هم چنین تعریف مصطلحات در علم بلاغت پرداخته شده است. در فصل دوم معنای لغوی و اصطلاحی ایجاز حذف، تفاوت آن با واژگان مترادف، ارتباط حذف با مجاز و قرائت، شروط حذف و اغراض حذف مورد بحث قرار گرفته است. در فصل سوم که مبحث اصلی پایانامه به شمار می رود اسلوب های ایجاز حذف بیان شده و موارد محذوف در آیات قرآن کریم بر اساس اسلوب ها و گونه های مختلف آن دسته بندی شده است که عبارتند از: اسلوب اختزال، اسلوب تضمین و اسلوب احتباک. در میان این اسلوب ها، اسلوب اختزال بیشترین فراوانی و اسلوب احتباک کمترین فراوانی را در قرآن کریم به خود اختصاص داده است. هم چنین اغراض عام حذف در قرآن کریم شامل احتراز از عبث و آشکار بودن کلام، تخفیف در کلام، رعایت فواصل در آیات قرآن، تعظیم، تحقیر، ناتوانی کلام از توصیف مقصود و تعین است که از این میان احتراز از عبث و آشکار بودن کلام بیشترین تعداد و تعین کمترین تعداد را داراست. علاوه بر این اغراض عام، اغراض خاص بسته به نوع و موقعیت سخنی که در آن حذف رخ داده وجود دارد که شامل بیان پس از ابهام، قصد عموم، تهدید و بشارت و شنیع بودن سخن است که بیان پس از ابهام که مختص حذف مفعول است، بیشترین میزان و تهدید و بشارت و شنیع بودن سخن که مختص حذف جمله است کمترین میزان را در قرآن کریم به خود اختصاص داده است. در دو مورد با توجه به نوع محذوف غرض حذف می تواند قصد عموم یا تعظیم و نیز تعظیم یا احتراز از عبث و آشکار بودن کلام باشد. بیشترین تعداد مورد حذف در اسم و کمترین مورد حذف در حرف روی داده است که در این میان در 42 مورد مفسران محذوف را دو نوع ذکر نموده اند و ترجیحی برای آن قائل نشده اند که 37 مورد آن به اسم یا به جمله بازمی گردد و در 5 مورد یا به اسم یا به حرف اختصاص دارد. کلید واژه: بلاغت قرآنی، ایجاز حذف، اسلوب های ایجاز حذف، اسلوب اختزال، اسلوب تضمین، اسلوب احتباک، قرآن.

گرچه إحکام و تشابه، وصف مشترک آیات و روایات است اما در علوم حدیث، کمتر از اصول فقه و علوم قرآنی به ‏مسئله محکم و متشابه پرداخته شده است. برخی، نگاهی ساده‌انگارانه به حدیث دارند و قرآن را ظنی‌الدلاله و حدیث ‏را به‌عکس آن، قطعی‌الدلاله می‌دانند درحالی‌که دلالت بسیاری از احادیث نیز غیرقطعی بوده و نگارش آثار فراوان در ‏زمینه فهم، تأویل و حل تعارضات و اختلافات احادیث، شاهدی بر این مطلب است. احادیث نیز همچون آیات قرآن، ‏گاه مورد سوءاستفاده منحرفان قرار می‌گیرد. بی‌توجهی به کشف تشابه در روایات و عدم رفع آن، آسیب‌های نظری و ‏عملی فراوانی به دنبال خواهد داشت. هدف این پژوهش، استخراج اصولی برای کشف احادیث اعتقادی متشابه و نیز ‏کشف تفاوت‌ها یا شباهت‌های این دو مقوله در قرآن و احادیث است. رساله حاضر به روش توصیفی-تحلیلی بر روی ‏احادیث اعتقادی الکافی انجام شده است. در این تحقیق، تلاش شده تعریفی معیار برای حدیث متشابه ارائه شود و ‏سپس راهکارهایی برای تأویل صحیح روایات متشابه، پیشنهاد، و از این راهکارها به‌صورت عملی در شرح احادیث ‏اعتقادی منتخب الکافی استفاده شده است. کاوش‌های ما نشان می‌دهد ماهیت و تعریف تشابه در قرآن و حدیث، ‏یکسان است و شواهدی صریح یا ضمنی بر وجود احادیث متشابه در دست است؛ تشابه در حدیث، نسبی و برخی علل ‏بروز تشابه، ازجمله نقل به معنا مختص احادیث است. همچنین میزان وجود متشابهات در حدیث، تقریباً همسان با ‏مقدار آن در قرآن است. بعضی ابواب الکافی، انباشته از احادیث متشابه و برخی دیگر، فاقد متشابهات‌اند. شارحان، در ‏صورت غیرقابل تأویل بودن حدیث متشابهی در الکافی، گاه حکم به رد و گاه، حکم به توقف در آن روایت داده‌اند.‏

یکی از مباحث مهمّ علم معانی، فصل و وصل جملات است. جرجانی اوّلین ادیبی بود که به شکل مفصل، به این مقوله پرداخت. سکّاکی نیز اوّلین کسی بود که مواضع فصل و وصل را نام‌گذاری کرد امّا دیگران به شرح اثر سکّاکی بسنده کرده؛ به تکرار گفته‌های او روی آوردند به طوری که دیگر، نوآوری خاصّی در زمینه شناخت این مبحث صورت نگرفت. نگارنده در این پژوهش تلاش نموده تا ضمن بررسی دیدگاه‌های قدما، زیبایی‌های فصل و وصل در نثر گفتاری و نوشتاری نهج‌البلاغه را آشکار سازد و با تکیه بر مسائل زیباشناختی، نکات جدیدی در این باب ارائه دهد. به علاوه، هنجارشکنی‌های زبانی این مبحث را بررسی نموده و راه‌کارهایی برای ساده‌سازی پیچیدگی‌های آن ارائه نماید. در این نوشتار مشخّص می‌شود که هر کدام از دو مقوله فصل و وصل، به شکلی متفاوت در خطبه‌ها و نامه‌ها، نمود پیدا می‌کنند. نمود فصل و وصل در حکمت‌ها، به دلیل کوتاه بودنشان، بسیار کم است. در نامه‌ها وصل بیش از فصل به چشم می‌خورد. در خطبه‌ها نیز، فصل و وصل، به هم در آمیخته‌اند. به تبع تفاوت کاربرد فصل و وصل، اسلوب نثرها نیز متفاوت شده است. زیبایی‌های موجود در خطبه‌ها و نامه‌ها، در پاره‌ای از موارد، مشترک و در مواردی متفاوتند. فصل در خطبه‌ها، سبب شده است که موسیقی کلام، دائم در حال تغییر باشد و کاربرد استطراد، تمثیل و تأکید زیاد شود. در حالی که کاربرد اندکِ فصل در نامه‌ها، موجب گردیده که استطراد، تمثیل و تأکید در نامه‌ها کم‌تر و موسیقی نیز ملایم و آرام باشد. به واسطه وصل در خطبه‌ها و نامه‌ها، امکانِ روایت داستان، مقایسه دو امر، تعادل وتوازن جمله‌ها، اطناب و بیان امور بر اساس ترتیب، فراهم شده است.

تناسب لفظ و معنی، یکی از مولفه‌های علم بلاغت و از آرایه‌های بدیعی است که به معنای تناسب الفاظ با معانی مورد نظر متکلم، در بافت- زبانی و موقعیتی- کلام است. این تناسب، شامل تناسب ساختاری، آوایی و معنایی بوده و هدف آن، تأثیر و ارزش ادبی در کلام و در نهایت، انتقال پیام به مخاطبان می‌باشد. از زمان‌های گذشته، خطبه یکی از مهم‌ترین هنرهای بیانی و کلامی به شمار می‌رود که هدف آن تأثیر بر مخاطب و اقناع او می‌باشد و خطیب به منظور موفقیت در خطبه و رسیدن به هدفش که همان اقناع وتأثیر است، همه‌ی تلاشش را به کار می‌گیرد تا نشان دهد به کارگیری زیبایی‌های ادبی در این مسیر تا چه میزان تأثیرگذار است. این پژوهش در نظر دارد تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تناسب لفظ و معنی در خطبه‌های (الغدیر، فدکیه، اشباح، قاصعه) بپردازد تا تأثیر عناصر ادبی و بلاغی و آوایی را در القای بهتر معنا نشان دهد. بنابر مطالعات انجام شده، پیوند و هماهنگی‌ای که بین الفاظ و معانی وجود دارد، ناشی از تناسب ساختاری، آوایی و معنایی بوده و همچنین همخوان‌ها و واکه‌هایی که بیشترین بسامد را در خطبه‌ها داشته‌اند متناسب با مضمون خطبه بوده‌ و بار معنایی حاصل از تکرارشان را در خطبه‌ها مورد تأیید قرار داده‌اند. همچنین انسجام و کاربرد خاص واژگان به ویژگی‌های ظاهری ختم نشده بلکه با کاربرد مجازی و صورت‌های استعاری و کنایی خود، جلوه‌گر معانی تازه‌ای هستند که در راستای اهداف هر خطبه به کار برده شده‌اند. بنابراین، به صراحت می‌توان گفت که همه‌ی تناسب‌ها، ناشی از شگرد واژه‌گزینی ائمه (ع) در شرایط متفاوت سخنرانی برای مخاطبان بوده و با بهره‌مندی از این شگردها توانسته‌اند پیوندی ناگسستنی میان الفاظ و معانی ایجاد نمایند و باعث تثبیت و تحکیم معنی در ذهن مخاطب گردند.

چکیدهعلوم بلاغی که مجموعه معانی، بیان و بدیع را در بر می گیرد؛ نقش مهمی در بیان کلام دارد. با توجه به قواعد و اصول علم معانی، جمله ها به دو بخش خبری و انشائی تقسیم می شود و غرض اصلی (اولیه) یا غرض های ثانویه را می رساند. با توجه به این که تمام جمله ها در انتقال مفاهیم اهمیت ویژه ای دارند و در مورد آن ها، جای تأمل و بررسی وجود دارد؛ این پژوهش به بخش جمله های خبری و اغراض ثانویه آن پرداخته است.در این پژوهش تلاش بر این است تا با بررسی توصیفی و تحلیلی جمله های خبری در پنجاه خطبه اول نهج البلاغه استخراج و از منظر اغراض ثانویه خبر که یکی از مباحث علم معانی است مورد بررسی قرار گیرد و نشان داده می شود که اغراض خبر منحصر به موارد مذکور در کتب بلاغی نیست و این اغراض را می توان به گونه های دیگر نیز تقسیم بندی کرد. بر این مبنا پژوهش در سه فصل دسته بندی شده که در فصل اول به نظر بلاغت پژوهان در مورد اغراض جملات خبری و انواع آن، فصل دوم به بررسی جملات خبری در پنجاه خطبه اول نهج البلاغه و در فصل سوم به اغراض نو یافته پرداخته شده است.

مبهمات قرآن از بحث‌های مهم و اساسی در حوزه‌ی علوم قرآنی است که شنا‌خت آن در فهم قرآن کریم نقش به سزایی دارد. با توجه به اینکه برخی از مفسران در تبیین مبهمات گاهی براساس مذهب و عقیده‌ی خود عمل نموده و به تفسیر آیات قرآن پرداخته‌اند؛ ضروری است که در شناخت مبهمات قرآن دقت نموده و با بررسی دیدگاه‌های مختلف، دیدگاهی که موافق با قرآن و سخنان (پیامبر‌صلی‌الله‌علیه وآله) و ائمه‌ی اطهار (علیهم‌السلام) که در واقع برگرفته از وحی‌الهی است، برگزیده شود.در این پژوهش موصولات که یکی از انواع مبهمات قرآن است، انتخاب ودر ده جزء اول قرآن و در تفاسیر گرانقدر مجمع‌البیان طبرسی و مفاتیح‌الغیب (کبیر) فخر رازی بررسی شده است. با توجه به اینکه مذهب و عقاید دو مفسر مذکور متفاوت بوده است، تفاوت در مذهب و عقیده باعث شده است که تفسیر آن‌ها نیز تحت تأثیر قرار گیرد؛ بنابراین در تفسیر مجمع‌البیان که تفسیری شیعی است، تفسیر مبهمات موصولی آیات و تبیین مصادیق و مفاهیم آن‌ها براساس سخنان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و-آله) و ائمه‌ی اطهار (علیهم‌السلام) که برگرفته از کلام وحی الهی بوده، صورت گرفته است؛ اما در تفسیرکبیر که مفسر آن از اهل سنت است، تفکر و اعتقادات مفسر بر تفسیر آیات اثر گذاشته است؛ آنچنان که مصادیق و مفاهیم آیات بر اساس استدلال‌های نادرست که غالباً در آن جهت‌گیری شده و جنبه‌ی مذهب‌گرایی در آن مشاهده می‌شود، تفسیر شده است. باتوجه به آیاتی که در این پژوهش بررسی شده است، این نتیجه حاصل شد که تفاوت تفسیری این دو مفسر بیشتر تفاوت مصداقی بوده است که بیشتر تحت تأثیر مذهب و عقاید مفسران بوده است.با توجه به اینکه یکی از جنبه‌های مطالعه‌ی تطبیقی، تبیین موارد اختلافی است؛ در این پژوهش ابتدا آیات مورد اختلاف دو مفسر و دیدگاه هر یک از آن‌ها بیان شده و سپس با توجه به سخن دیگر مفسران، نظر کلی در مورد آیات داده شده است. علاوه بر آنچه گفته شد، در بخشی از پژوهش بحث های مختصری نیز درباره‌ی مبهمات و موصولات و انواع آن‌ها ذکر شده است

چکیدهازدواج یک ضرورت فردی و اجتماعی است که در سلامت روح و جسم هر فرد و امنیت اجتماعیجامعه نقش موثری دارد. ازدواج در تمام ادیان جایگاه ویژه ای دارد ، قانون مدنی جمهوری اسلامیایران به تبعیت از فقه امامیه نکاح دائم و منقطع را مجاز شناخته و 100 ماده را به نکاح اختصاص دادهکه در مقایسه مواد قانون مدنی با احکام شرعی سند و منبع اکثر قریب اتفاق مواد قانون مدنی آیات وروایات اسلامی است که مورد اتفاق نظر فقهای اسلام به خصوص فقه امامیه است و هر جا روایاتاسلامی مختلف بوده قانون مدنی در تدوین مواد از نظر مشهور فقهای امامیه پیروی نموده است .درمقایسه 87 ماده از مواد قانون مدنی چهاردسته مواد استخراج شده که عبارتند از : -1 موادی که سندآنها آیات و روایات اسلامی است که اکثر مواد را شامل می شود . -2 موادی که از نظامات حکومتیاست که بنابر مصلحت اجتماعی و بین المللی و حفظ حقوق شهروندان وضع گردیده است . 3- موادحقوقی که در احکام اسلامی آورده شده ولی قانون مدنی نسبت به آنها سکوت کرده است -4 موادیکه با احکام اسلامی مغایرت دارند که ماده فقط ماده 1090 قانون مدنی از این دسته است.

یکی از حکمت‌های ازدواج در نصوص، بقای نسل است و از مهمترین مسایل ازدواج کفویت اعتقادی میان زوجین و حرمت ازدواج با بیگانگان است. امروزه با شکل‌گیری وسایل ارتباطی، انسان‌ها از سراسر دنیا با ادیان متفاوت و فرهنگ‌های گوناگون با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و چه‌بسا که این ارتباط به ازدواج منجر شود، بنابراین آشنایی با احکام نکاح در ادیان و مذاهب مختلف یک نیاز ضروری است. برای رفع این نیاز و به دلیل جایگاه خاصی که این بحث در اسلام داراست، در این رساله سعی کرده‌ایم مبانی و مستندات حرمت ازدواج زن یا مرد مسلمان با بیگانگان بر پایه‌ی آیات و روایات فقهی تبیین شود.

در تلاوت مطلوب و دقیق قرآن کریم، ارائه معانی و مفاهیم کلام الهی اصلی و مهم‌ترین هدف است. این هدف، با داشتن علم لازم به دانش وقف و ابتدا و به کار بستن آن در تلاوت، قابل دست‌یابی است. این علم بر پایه آگاهی از وجوه مختلف تفسیری قرار دارد. ازجمله علوم دیگر مرتبط با وقف و ابتدا، علم قرائات قرآنی است. توجه به فواصل آیات نیز می‌تواند در زمینه تسلط یافتن بر اختلاف در ارتباط و اتصال برخی از عبارات و جملات قرآنی که رأس الآی بودن آنها مورد اختلاف است، کمک شایانی بنماید.از آنجا که در این مورد، بخصوص با عنایت به نظر تفسیری شیعه، تحقیق مجزا و مبسوطی ارائه نگردیده است، پایان‌نامه حاضر به تبیین و تأثیر دیدگاه‌های تفسیری و تطبیق نظر دو عالم وقف و ابتدا، ابوعمرو دانی و محمد علی الحسینی با آن و با عنایت به اختلاف در قرائات دهگانه و فواصل آیات در محدوده حوامیم سبع ـ که از نظر تقسیمات سور قرآن در یک دسته قرار دارند و دارای ساختاری مشابه می‌باشند ـ پرداخته است. علت انتخاب دانی آن است که می‌توان وی را پایه‌گذار معروف‌ترین تعاریف و تقسیم‌بندی رایج در وقف و ابتدا دانست. محمد علی خلف الحسینی نیز از آن رو برگزیده شده است که علامت‌گذاری‌های رایج وقف و ابتدا در بسیاری از مصاحف متداول در جهان اسلام یا به طور کامل بر اساس دیدگاه‌های وی است یا حداقل با آن قرابت فوق‌العاده‌ای دارد. نتیجه اینکه اختلاف بین دیدگاه-های دانی و مفسران بسیار بیشتر از اختلاف بین دیدگاه‌های الحسینی و مفسران است که آن را باید از این امر ناشی دانست که دانی در آغاز راه تعریف و تدقیق علم وقف و ابتدا قرار داشته است و به همین سبب، خود نیز در تطبیق بین مصادیق بر تعاریف و تقسیمات دچار اشتباه گردیده است.